شهر شوش یکی از مراکز مهم دنیای باستان است که روزگاری پایتخت دو حکومت بزرگ هتمتی ها ( ایلامی _ عیلامی ) و هخامنشیان بوده است. فراز و نشیب های این شهر باستانی از اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح شروع و تا دوران اسلامی ادامه داشته است. آگاهی و دانش ما از این شهر باستانی محدود به برخی منابع تاریخی و گزارش کاوشگران انگلیسی و فرانسوی حدود ۱۳۰ سال پیش در شوش می باشد.
نخستین کاوشگر شوش کنت لفتوس انگلیسی بود که در سال ۱۸۵۲_۱۸۵۱ میلادی با کاوش در تپه آپادانا چند ستون متعلق به تالار تشریفات را شناسایی کرد. پس از این کاوشگر انگلیسی، فرانسویان زمام امور را بدست گرفتند که پرچم دار آنها آقا و خانم دیولافوآ ( ۱۸۸۶_۱۸۸۴ میلادی) بود. حاصل کار آنها پیدا نمودن بخشهایی از اقامتگاه کاخ آپادانا بود.
دمورگان سومین کاوشگر و دومین سرپرست فرانسوی کاوش در شوش بود که در فاصله سالهای ۱۹۱۳ _ ۱۸۹۷ میلادی تپه آکروپل را کاوش نمود. در زمان همین کاوشگر بود که ساخت قلعه باستان شناسی با آجرهای بدست آمده از معابد و ساختمانهای کاوش شده از دوره های مختلف، برای اقامت هیات کاوش فرانسوی مستقر در شوش انجام شد.
رولان دومنکم پس از دمورگان عهده دار پروژه کاوش در شوش شد . وی علاوه بر تپه های آکروپل تپه های شهر شاهی و آپادانا را نیز کاوش کرد. رومن گیرشمن اولین سرپرست هیئت فرانسوی بود که با تخصص باستان شناسی به کاوش در شوش مبادرت نمود. وی ترانشه ای به وسعت حدود یک هکتار در تپه های شمال تپه شهر شاهی کاوش کرد که ۱۵ لایه تمدنی از دوران اسلامی تا هتمتی قدیم ( ایلام ، عیلام قدیم) در آن نمایان شد.
این باستان شناس فرانسوی علاوه بر شهر شاهی، در بخش غربی تپه شهر صنعتگران به کاوش پرداخت که حاصل آن بدست آمدن پلان ساختمان مسجد جامع شهر که به سده نخستین اسلامی تاریخ گذاری شده، و همچنین ترانشه ای که به دهکده هخامنشی موسوم می باشد و شامل لایه های اسلامی ، اشکانی ، هتمتی نو (ایلام ، عیلام نو) و هخامنشی است.
آخرین هیئت فرانسوی، به سرپرستی ژان پرو مدیریت شد. وی در سال های ۱۹۷۸ _ ۱۹۶۸میلادی اقدام به بازنگری کاوشهای هیئت های قبلی نمود. وی تپه های آکروپل، آپادانا ، شهر شاهی و شهر صنعتگران را کاوش نمود. در زمان وی بود که کاخ اردشیر دوم هخامنشی ( کاخ شائور ) کشف و از زیر خاک بیرون آمد.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران هئیت های فرانسوی از ادامه فعالیتهای میدانی(کاوش باستان شناسی) در شوش بازماندند. اولین باستان شناس ایرانی که پس از انقلاب در شوش شروع به فعالیت کرد آقای میرعابدین کابلی بود که جبهه گاه غربی کاخ آپادانا را کاوش نمود. پس از وی، بجز ساماندهی ساختارهای بدست آمده از کاوش، فعالیت میدانی جدیدی در شوش صورت نگرفت تا اینکه پس از ثبت شوش در فهرست آثار جهانی یونسکو و همچنین بدلیل توسعه ی عمرانی شهرستان شوش، اخیرا در بخش شرقی تپه شهر صنعتگران هیئتی به سرپرستی مهدی امیدفر در حال کاوش است.
این در حالیست که بیشتر فعالیت های میدانی هیئت های کاوشگر شوش محدود به تپه های آکروپل ، آپادانا،شهر شاهی و بخش غربی شهر صنعتگران بوده است. بخش شرقی شهر صنعتگران مورد توجه باستان شناسان و کاوشگران اولیه قرار نگرفته بود و تا کنون کاوشی در آن محدوده انجام نشده است. با توجه به کشف و بیرون آمدن لایه های تمدنی در پی کاوشهای اخیر در شهر صنعتگران برگ‌های تازه ای از درخت تناور تاریخ ایران نوید روح مسیحایی در کالبد تاریخ بشریت جهان و شوش جهانی می دهد. نتایج حاصل از کاوشهای اخیر میتواند پنجره جدیدی به دانش و آگاهی ما از این شهر باستانی را بگشاید.
علی درویشی
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی
