از تصادف زنجیره‌ای صبح روز ۲۰ دی حالا دیگر پنج روز می‌گذرد و اصل خبر به هیچ‌وجه داغ نیست، ولی حواشی این خبر و عواملی که باعث شده ۵۹ خودرو در زنجیره‌ای مرگبار گرفتار شوند، هنوز داغ است. گرچه برای سه خودرویی که در این تصادف دچار حریق شدند و سرمایه‌شان جلوی چشم‌شان خاکستر شد یا برای آن خانواده سه نفره‌ای که در دم جان باختند، هنوز افکار عمومی بغض دارد.
ولی موضوع مهم و حیاتی ایربگ‌ها، کاری کرده که ذهن‌ها بیشتر به آن سمت می‌رود، به آن سمت که پس کیسه‌های هوای تعبیه‌شده در خودرو‌ها چه‌کاره بوده‌اند که نتوانسته‌اند جلوی مرگ مردم یا آسیب‌دیدگی‌شان را بگیرند. ریشه این سوال در گفته‌های دو مقام مسوول در پلیس راهور کشور است، ابتدا در صحبت‌های کمال هادیانفر، رئیس‌پلیس راهور کشور که گفت در حادثه بهبهان، ایربگ هیچ خودرویی باز نشد و سپس در اظهارات عین‌ا… جهانی، معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک پلیس راهور ناجا که جزئی‌تر وارد بحث شد و اعلام کرد که ایربگ هیچ‌یک از ۲۷ مدل خودروی ایرانی در این تصادف باز نشده است.
پلیس بیهوده گزارش نداده و بدون بررسی به عدد ۲۷ اشاره نکرده است. این عدد مفهوم دارد و حرفش این است که خودروهای گرفتار در مه که در روز حادثه با سرعت به هم کوبیدند و آش و لاش شدند، حداقل‌های ایمنی را نداشته‌اند، با این‌که به‌ظاهر با آپشنی به نام کیسه هوا فروخته شده بوده‌اند. با این حال از روزی که پلیس موضوع ایربگ‌ها را رسانه‌ای کرد، آن‌هایی که به نوعی دستی در خودروسازی یا نظارت بر کار خودروسازان دارند، سکوت کرده‌اند یا همه چیز را به انجام بررسی‌های بیشتر موکول کرده‌اند.
دیروز یک منبع آگاه در وزارت صمت حتی به ما گفت که خودروسازان گفته‌اند مواضع‌شان درباره حادثه بهبهان را روز یکشنبه (فردا) اعلام خواهند کرد که، چون چنین است و افکار عمومی مثل همیشه باید منتظر بماند با کارشناسان و مسوولانی که در دسترس بودند، مصاحبه کرده‌ایم تا بدانیم ما به عنوان مردم که مشتری ناچار خودروهای داخلی هستیم، این بار باید حقوق‌مان را از چه نهادی طلب کنیم و این بار فریادمان را بر سر چه کسی بلند کنیم.
چرا کیسه‌های هوا کار نمی‌کند؟
درباره فعال نشدن کیسه هوا در ۲۷ خودروی ایرانی حاضر در صحنه تصادف بهبهان گمانه‌های زیادی مطرح است، از جمله این‌که ایربگ‌ها غیراستاندارد بوده‌اند و سنسورهای‌شان نتوانسته‌اند به‌موقع عمل کنند. یک گمانه نیز وجود دارد بر خالی بودن فضای ایربگ‌ها که درواقع به گنجشک را رنگ کردن و به جای بلبل فروختن، اشاره دارد.
به این معنی که اساسا در این خودرو‌ها کیسه هوایی وجود نداشته تا در حین حادثه عمل کند. یک گمانه هم که بیشتر مورد پسند مسوولان است، این‌که اغلب این خودرو‌ها قبل از سال ۹۲ ساخته شده‌اند، یعنی زمانی که نصب ایربگ روی خودرو‌ها اجباری نبوده است.
این گمانه‌ها محور گفت‌و‌گوی ما با آرش راهبر، کارشناس خودرو بود، کسی که احتمالات مربوط به باز نشدن ایربگ‌ها را در حادثه بهبهان از نظر فنی تشریح می‌کند. او به ما می‌گوید: «ایربگ‌ها از چند جز تشکیل شده‌اند: کیسه هوا، حسگر‌هایی که در چرخهای جلوی خودرو قرار دارند و سیستم بادکننده که بعد از وارد آمدن ضربه‌ای سخت به خودرو، گازی منتشر می‌کند که باعث باد شدن کیسه هوا و در نتیجه محافظت از افراد می‌شود. اما از آنجایی که ایربگ‌ها بسیارگرانقیمت هستند، معمولا خودروساز‌ها تمایلی به استفاده از آن‌ها ندارند.»
با این توضیح، او دلایل باز نشدن ایربگ خودرو‌ها را شرح می‌دهد و می‌گوید: «دلایل متنوعی برای باز نشدن ایربگ خودرو وجود دارد. یک دلیل این است که راننده ایربگ‌ها را غیرفعال می‌کند، چون هزینه باز و بسته کردن ایربگ‌ها بسیار بالاست و در یک تصادف ساده ممکن است تا ۱۵ میلیون تومان برای این کار صرف شود، زیرا لازم است فرمان، داشبورد و کیسه هوا خارج شود، به اضافه این‌که باز و بسته کردن کیسه هوا هم کار هر تعمیرکاری نیست و درنتیجه راننده تصمیم می‌گیرد ایربگ را غیرفعال کند.»
وی می‌افزاید: «دلیل دیگر عمل نکردن کیسه هوا، کار گذاشتن سنسور‌های ایربگ در مکانی نامناسب است. در صورتی که سنسور‌ها درست جاسازی نشوند، ممکن است عمل نکنند و بنابراین در زمان تصادف ایربگ‌ها باز نشوند. سومین دلیل هم این است که به دلیل قیمت بالای کیسه هوا، خودروساز اصلا ایربگی را در خودرو کار نگذاشته باشد.»
به گفته این کارشناس فقط چهار شرکت در جهان کیسه هوا تولید می‌کنند و گاهی به دلیل قیمت بالای آن که اغلب هم با دلار محاسبه می‌شود، خودروسازان تمایلی به کارگذاشتن کیسه هوا ندارند و جای آن را خالی میگذارند.آرش راهبر البته در مورد حادثه بهبهان تاکید دارد که قبل از هر چیز باید منتظر گزارش اولیه کارشناس انتظامی بود تا براساس آن اظهارنظر درستی انجام شود.
چه کسی مقصر است؟
فوت پنج هموطن و مصدوم شدن ۴۱ ایرانی در کیلومتر ۱۰ محور بهبهان – اهواز، حادثه‌ای چنان مهیب و هولناک است که نمی‌تواند بدون مقصر باشد. قطعا این مردم سوار ارابه‌های مرگ بوده و قطعا در جاده‌هایی می‌رانده‌اند که در هوایی مه‌آلود نمی‌توانند راهنمایان خوبی برای رانندگان باشند. پس باز هم پای دو مثلث از سه مثلثی که همواره منجر به حوادث جاده‌ای در کشورمان می‌شوند در میان است؛ جاده و خودرو. اما این که این بار کدام‌یک از این دو عامل سهم بیشتری در جان‌باختن و مصدوم‌شدن بخشی از هموطنان‌مان داشته‌اند سوالی بود که ما از کارشناسان پرسیدیم و همان طور که انتظار می‌رفت پاسخ شنیدیم، این که مقصر اصلی خودرو و خودروساز است و البته همه کسانی که به انواع مختلف از عملکرد آن‌ها دفاع می‌کنند یا مهر تایید روی کار‌های آن‌ها می‌زنند.
علیرضا اسماعیلی، کارشناس تصادفات و فرمانده پیشین پلیس راه کشور به ما می‌گوید: درباره نحوه عملکرد ایربگ این خودرو‌ها و این که هیچ کدام از ۲۷ مدل خودروی ایرانی حاضر در صحنه کیسه هوای فعال‌شده ندارند از یک سو باید سازمان استاندارد و از سوی دیگر شرکت خودروساز پاسخگو باشند، چون سازمان استاندارد، تولیدات خودروسازان را تایید می‌کند و خودروسازان نیز مکلفند محصولی باکیفیت و تضمین‌شده به مشتری ارائه دهند.
او می‌گوید وقتی یک خودرو مهر کنترل کیفیت می‌خورد همه کسانی که در نقش بستن این مهر سهم داشته اند باید پاسخگو باشند.هادی هاشمی، رئیس پلیس سابق راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ نیز در این باره به ما می‌گوید: طبیعتا خودروسازان نه‌تن‌ها باید درباره چرایی عمل‌نکردن ایربگ‌ها پاسخگو باشند بلکه اگر نقص کیسه‌های هوا مسجل شود باید فراخوان داده و نواقص را اصلاح کنند، اما خودروسازان در کشور ما به هیچ کس توجهی ندارند و ساز خودشان را می‌زنند و عجیب این که کسی هم قادر نیست راه خطای آن‌ها را سد کند.
دیروز که با پیمان پیرایش، مدیرکل نظارت بر اجرای استاندارد صنایع فلزی سازمان ملی استاندارد نیز گفتگو کردیم و از او پرسیدیم که کدام مرجع را مقصر بازنشدن کیسه‌های هوا در حادثه بهبهان می‌داند او به خودرو سازان اشاره کرد و سازمان استاندارد را مبرا از هر کوتاهی دانست.
وی توضیح داد: ما استاندارد‌ها را ابلاغ می‌کنیم و نظارت‌ها را هم انجام می‌دهیم، بنابراین مسوولیت با سازنده خودرو بوده و اوست که باید پاسخگوی محصول تولیدی‌اش باشد همان طور که در همه دنیا این گونه است. پیرایش ادامه داد: البته بحث ایربگ ماجرای پیچیده‌ای دارد و با سرعت و بدون بررسی نمی‌توان پاسخ داد که چه کسی مقصر است، چون اولا ممکن است برخی خودروهای حاضر در صحنه تصادف، تاریخ ساخت‌شان مربوط به قبل از سال ۹۲ که نصب ایربگ اجباری نبود، باشد.
دوم این که احتمال دارد راننده‌ها ایربگ‌ها را غیرفعال کرده باشند، چون کلید ایربگ جلوی دست راننده است. اما اگر هیچ کدام از این موارد نباشد و ضربه نیز از جلو به خودرو‌ها وارد شده باشد می‌توانیم بگوییم کیسه هوا عمل نکرده است. ما برای شناسایی مقصر در پرونده ایربگ‌ها با معاون صنایع حملونقل ایدرو وزارت صمت نیز تماس گرفتیم تا میزان تقصیر خودروسازان در این ماجرا را از زبان وی بشنویم که، چون او به تماس ما پاسخ نداد سکوت را به نام وزارت صمت در این گزارش درج می‌کنیم.
