مسئولان جهاد کشاورزی مشخص کنند هندوانه اهمیت دارد یا مقابله با ریزگردها

احسان سپهوند– در حالی که هزینه تولید یک لیتر آب زیرزمینی ۳۰۰ میلیون تومان و قیمت فروش آب هم لیتری ۱۰۰۰ تومان است، تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی در ایران بین ۵/۲ میلیون تا ۷۵۰ میلیارد تومان آب می خورد.
حمیدرضا تشیعی معاون نظارت بر بهره برداری آبفای کشور پیشتر گفته بود: هزینه تولید هر لیتر آب در ثانیه ۳۰۰ میلیون تومان و هزینه تامین، انتقال، تصفیه و توزیع آن نیز ۹۰۰ میلیون تومان است.
همچنین رحیم میدانی معاون وزیر نیرو نیز اذاعان کرده بود: بر اساس محاسبه صورت گرفته برای تامین یک لیتر در ثانیه آب زیرزمینی به ده میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است.

همچنین طبق محاسبات انجام شده و اعلام کارشناسان و مسئولان، برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل ۲۵۰ لیتر آب مصرف می شود که بر این اساس، یک هندوانه ۱۰ کیلوگرمی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده کند، ۲۵۰۰ لیتر آب مصرف می کند.
بنابر این محاسبات، اگر حداقل هزینه ۳۰۰ میلیون تومانی را برای تولید یک لیتر آب در نظر بگیریم، تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی با آب زیرزمینی حداقل ۷۵۰ میلیارد تومان خسارت به دنبال دارد.

از سوی دیگر، در کشور ما آب لیتری ۱۰۰۰ تومان قیمت دارد که بر این اساس هم تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی با حداقل ۲۵۰۰ لیتر آب مصرفی ۵/۲ میلیون تومان آب می خورد.
با این توصیفات به نظر می رسد، تولید و صادرات هندوانه با قیمت کیلویی زیر ۱۰۰۰ تومان اصلاً به صرفه نباشد.

این عدد و رقم های سرسام آور را گفتیم تا برسیم به اینکه توجیه عقلی و اقتصادی تولید هندوانه را یک حساب و کتاب سرانگشتی کرده باشیم و در مقام قیاس اهمیت تولید هندوانه یا اساسا صیفی جاتی مانند خربزه و طالبی را توجیه اقتصادی سود و زیان کرده باشیم.

نکته بعدی حایز اهمیت لزوم تولید محصول صیفی مانند هندوانه است. برنامه ریزان علوم غذایی و کارشناسان FAO اقلامی را به عنوان تولیدات ضروری مشخص و معیین کرده اند که در اصطلاح به آنها محصولات استراتژیک می گویند. مانند سورگوم و ذرت در افریقا و یا گندم در کشورمان ایران، علت استراتژیک بودن این محصولات نیز اظهر من الشمس است و نیازی به توضیح و تفسیر اضافی ندارد.

از این بخش هم که اجمالی گذر کنیم به مشکلات زیست محیطی می رسیم که در اثر کاشت صیفی جات زیر سرپوش های نایلونی دامنگیر زمین های زارعی و محیط زیست استان خوزستان می شود. پلاستیک به عنوان محافظی بر روی گیاه نوپای صیفی در شرایط آب و هوایی نامناسب قرار می گیرد و با به وجود آوردن محیطی تقریبا امن گیاه را از نوسانات درجه حرارت محیط محافظت می کند، اما مشکل کار اینجا نیست بلکه زمانی است که پس از برداشت محصول، غیرضروری، آب بر و سرتاپا زیان؛ نایلون های پوششی در زمین باقی می مانند و قاعدتا با آلودگی های منعبث از فرآورده های نفتی، دامان زیست محیط بیمار خوزستان را می گیرند و بر اساس نظر کارشناسان محیط زیست قرن ها زمان برای تجزیه به خود اختصاص می دهد.

با این وجود کشت محصولی مانند هندوانه می تواند از جنبه های مختلف هم به منابع آبی به مثابه ثروت ملی زیان وارد کند و هم با آلوده کردن محیط زیست تاثیر مخرب خود را دو قبضه برجای نهد.

اما چاره چیست؟

از آنجایی که امورات کشورهای دنیا در هر بخش بر عهده نهادی مسئول گذاشته شده اند و در کشور ما نیز وزارت عریض و طویل کشاورزی به واسطه داشتن شعب فراوان در بخش ها و روستاها وظیفه آموزش و در این مورد خاص و ارایه الگوی کشت را بر عهده دارد، لذا سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان به مثابه ناظر اصلی می بایست طی سالهایی که استانی مثل خوزستان به سمت خشکی و بیایانی شدن به سرعت در گذار است با آموزش کشاورزان و حتی در جاهایی برخورد قانونی و قضایی با متخلفان جلوی از بین رفتن منابع آب و به تبع آن بازتولید کانون های ریز گرد را بگیرند.

این مطالب از آن جهت گفته شد که اخیرا دولت محترم و وزیر کوشای جهاد کشاورزی به واسطه دستور رییس جمهور توجه ویژه ای را جهت مقابله با کانون های خیزش ریزگردها در برنامه کاری خود قرار داده اند و مرتبا وزیر محترم جهاد کشاورزی با سرکشی های خود به استان خوزستان پیگیر رفع مشکل ریزگردها هست. ولی متاسفانه به نظر می رسد مسئولان جهاد کشاورزی استان خوزستان می بایست پیش از هر چیزی با نظارت کارشناسی شده خود ابتدا به ساکن جلوی عوامل بروز خشکی رطوبت خاک که منشاء اصلی به وجود آمدن کانون های ریزگردهاست را بگیرند نه اینکه با سوء مدیریت ابتدا به دنبال راهکارهای مُسکن وار باشند.

مشکل تازه یا معضلی قدیمی؟
برگ زدن صفحات مجازی در اینترنت نشان می دهد طی سالهای زارعی گذشته استان خوزستان به صورت گسترده محل تولید هندوانه بوده است و در جاهایی مسئولان جهاد کشاورزی با اشاره به تولید وسیع این محصول در استان به کم آبی ها اشاره کرده اند اما چه اقدامی در این زمینه صورت گرفته است ما بی اطلاع هستیم؟! نتیجه فعالیت آموزشی جهاد کشاورزی خوزستان در این زمینه بر ما که پوشیده است و طبیعتا به نظر می رسد اتفاق خاصی در جهت جلوگیری از کشت محصولی مانند هندوانه گرفته نشده است! گواه ما هم وانت بارهایی که هندوانه خوزستان را کیلویی ۲۰۰ تومان جار می زنند.

سایر استان ها چه کرده اند؟
جالب اینجاست در حالی مسئولان جهاد کشاورزی برخی استان های مرکزی و پر آب کشور ممنوعیت کشت هندوانه را سرلوحه کار خویش قرار داده اند که استانی مثل خوزستان علی رغم معضلات کم آبی تاکنون اقدامی در جهت جلوگیری از کشت و تولید این محصول صورت نداده است.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی سال قبل گفته بود: «سطح زیر کشت هندوانه دراستان بالغ بر ۱۶ هزار و ۳۰۰ هکتار می باشد و پیش بینی می شود از سطح مذکور ۴۸۹ هزار تن محصول از سطح مزارع استان برداشت شود. میانگین برداشت هندوانه را در هر هکتار ۳۰ تن بوده که نسبت به سال زراعی گذشته به علت کم آبی و خشکسالی حوزه های آبریز میزان ۱۵ درصد کاهش داشته است».

حال اگر این آمار را در کنار اعداد و ارقام صدر مطلب قرار دهید، به نتیجه ای بجز فاجعه زیست محیطی دست پیدا نخواهید کرد!

لازم به ذکر است که بیشترین سطح زیر کشت هندوانه در استان مربوط به شهرستان های شوش، شوشتر، اندیمشک، بهبهان، دزفول و هویزه می باشد و ادامه داد که این محصول علاوه بر مصرف در داخل استان به استان های دیگر نیز صادر می شود.