مشکل اصلی کشاورزی خوزستان مدیریت ضعیف است

کشاورزی در ایران مدیریت جهادی می خواهد؛ اما گویا مدیران سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان حداقل های نیازهای مدیریتی را نیز لحاظ نمی کنند

احسان سپهوند– در گزارشات قبل گفته شد زمانی که هزینه تامین آب برای تولید یک عدد محصول، صدها برابر قیمت فروش همان محصول تولید شده است؛ کدام دلیل اقتصادی حکم به ادامه تولید آن می دهد؟ و اساسا تولیدات کشاورزی آب ­بر تبعات بسیار زیانباری را به محیط زیست خوزستان تحمیل می کنند. برای مثال گرمای بی حد و حصر کنونی خوزستان بنابر اظهارات کارشناسان به دلیل فقدان رطوبت کافی درون خاک است و یا خیزش ریزگردها و زایش کانون های تولید ریزگرد نتیجه کم آبی است.

اخیرا نیز وزیر نیرو با شدت تمام خواستار کاهش مصرف آب توسط بخش کشاورزی شده است. برای بازکردن بیشتر موضوع و برای اینکه شائبه مخالفت با کلیات کشاورزی به اذهان خوانندگان خطور نکند بایستی اضافه کرد که برخی محصولات با اندک استفاده از آب، قیمت بیشتر و طبیعتا ارزش افزوده متناسبی را به کشاورزان می رسانند و با آموزش صحیح می توان این محصولات را با محصولات دیگر جایگزین نمود.

اما موضوع اساسی در این گزارش استفاده بیش از حد از منابع آبی برای محصولی کم ارزش (نه از نظر مغذی بودن بلکه استراتژیک) است که به راحتی می توان برای حفظ درآمد کشاورزان آنرا با سایر محصولات جایگزین نمود و یا حتی با استفاده از آبیاری قطره ای صرفه جویی بیش از ۸۰ درصدی در مصارف آب داشت. از سویی زمانی که می گویند استانی مثل خوزستان در قسمت خشک و نیمه خشک اقلیم قرار گرفته است و کم بود رطوبت خاک منشاء خیزش گرد و خاک و ریزگردها در این استان عنوان شده است؛ ایراد تولید محصول غیرضروری و کم اهمیتی را مانند هندوانه را دوچندان می کند.

با وجود این ادله ساده، سطحی نگری به عواقب سنگین زیست محیطی برای خوزستانی که با بحران های دمایی و ریزگردها دست و پنجه نرم می کند غیرقابل توجیه هستند. کشورهای دنیا به سمت استفاده بهینه از منابع هستند و اندیشمندان می گویند جنگ آینده بر سر آب است! اما چه می شود که ایران در زمره دومین صادر کنندگان برتر هندوانه قرار می گیرد؟ پاسخ ساده است. سوء مدیریت در منابع آب ایران.

برای پیگیری موضوع و علت کم کاری سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان خبرنگار تابا گفتگویی را با مهندس کیخسرو چنگلوایی رییس جهاد کشاورزی استان خوزستان صورت داده است که در ادامه سوالات ما و پاسخ های ایشان را می خوانید:

آقای مهندس! چرا در استان خوزستان جهاد کشاورزی الگوی کشت متناسب با صرفه جویی آب ندارد؟ چرا صیفی جات و یا ذرت با این گستردگی کشت می شود و محدودیتی برای جوگیری از کشت آنها ندارید؟

 هندوانه مانند محصولات استراتژیکی مثل گندم و جو نیست و اصلا ما قراردادی در زمینه کشت آن نمی بندیم و جزو الگوی کشت نیز نمی باشد. کشاورزانی که زمین و مجوزات لازم را جهت بهره برداری از آب در اختیار دارند می تواند کشت کنند و ما قانونی در جهت جلوگیری از کشت آن نداریم و اگر هم بگوییم اجازه کشت ندارید اعتباری در اختیار نداریم تا بتوانیم از آن به عنوان نکاشت در اختیار کشاورزان قرار دهیم.

علی رغم آب بر بودن محصولات صیفی مانند هندوانه چرا آموزش های لازم برای جایگزینی آن به کشاورزان داده نمی شود؟

اگر بررسی نمایید ظرف چند سال گذشته تقریبا ۹۰ درصد صیفی جات ما مانند خربزه و هندوانه به صورت نواری در حال انجام است و این مساله که می گویند برای تولید هندوانه مقادیر زیادی آب مصرف می شود متعلق به قدیم بوده و روش سنتی آبیاری که صورت می گرفت موجب هدر رفت آب بود؛ نه اکنون که از روشهای آبیاری نواری استفاده می شود. قطعا میزان مصرف آب را به یک سوم رسانده است.

استفاده از پلاستیک در کاشت و پرورش صیفی جات باعث آلودگی شدید خاک کشاورزی می شود. برای جلوگیری از این معضل چه برنامه هایی دارید؟

در خصوص زیر پلاستیک کاری و زیان های وارده به محیط زیست ما باید کار آموزشی و ترویجی انجام بدهیم که کشاورزان به سمت گلخانه ها بروند. در واقع اعتبارات خوبی در این زمینه دیده شده است و ما مجوزات لازم را به کشاورزانی که تمایل به کشت گلخانه ای دارند به راحتی اعطا می نماییم. گلخانه ها هم نسبت به فضای باز ده برابر تولید بیشتری دارند و هم بسیار مقادیر کمتری از آب را مصرف می کنند.

چه زمانی قرار است آموزش های لازم به کشاورزان داده شود؟

ما کار را شروع کرده ایم و پروسه آموزش به کشاورزان در حال انجام است و این پروسه مستمر صورت می گیرد.

پس استمرار این آموزش ها چه اثربخشی در پی داشته است؟

همین مساله که کشاورزان به سمت و سوی آبیاری نواری رفته اند و باعث افزایش صرفه جویی در آبیاری شده اند اثر آموزش های ما است.

ما وقتی که در سفر با شما به شهرستان حمیدیه با کشاورزان گفتگو می کردیم می گفتند که ما نحوه کشت بسیاری از محصولات را بلد نیستیم! مگر مراکز خدمات در روستاها فعال نیستند؟

ببینید جمعیت کشاورزان در خوزستان دویست هزار نفر است. ممکن است بخشی از این جمعیت تاکنون آموزش های لازم را ندیده باشد. باید به نحوه آمارگیری توجه شود. شاید ۱۵ و ساید ۲۰ درصد از کشاورزان تاکنون به دلیل کثرت جمعیت کشاورزان آموزش دیده نشده باشند.

و اما تابانیوز:

۱- رییس محترم جهاد کشاورزی خوزستان در پاسخ به سوال اول علنا اظهار می کند که کنترلی بر روی کاشت برخی از محصولات کشاورزی ندارند و کشاورزانی که زمین دارند و دسترسی به منابع آب برایشان امکان پذیر؛ می توانند بر اساس سلیقه شان اقدام به کشاورزی نمایند. طبیعتا زمانی که کنترلی بر روی کشت نباشد برروی داشت و حتی برداشت نیز نیست. چه خوب بود که رییس محترم جهاد کشاورزی دقیقا نقش جهاد کشاورزی خوزستان را در زمینه کنترل کشت در استان بیان می فرمودند.

۲- اگر قرار بر این باشد که سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان در زمینه محصولاتی که کشاورزان دارای آب و زمین مسئولیتی نداشته باشد؛ پس چرا آقایان تولید انگور را در بوق و کرنا می کنند پس افتخارات و اِفاده های تولید انگور در شهرستان کارون نیز عکس یادگاری برای مسئولان جهاد کشاورزی استان خوزستان ندارد و حاصل زمین و آبِ در اختیار کشاورز است.

۳- بررسی های تاریخچه ای نشان می دهد که مسئولان جهاد کشاورزی استان خوزستان اطلاعات کامل در زمینه کاشت محصولات آب بری مانند هندوانه و یا ذرت داشته اند؛ و مصاحبه های موجود در آرشیو خبرگزاری ها نشان از مباهات تولید فراوان در مصاحبه ها دارد.

۴- چنگلوایی به صراحت نتیجه آموزش کشاورزان را فاصله گرفتن از آبیاری سنتی و روی آوردن به روش آبیاری نواری می دانند. جالب اینجاست که خود روش آبیاری نواری از زمره روشهای منسوخ و پر مصرف آب است لذا لازم است یادآور شویم با وجود آبیاری قطره ای دیگر نمی توان روش های آبیاری نواری را پیشرفته خواند. لازم است آقای رییس مقداری خود را به روز کند.

۵- چنگلوایی در پاسخ به خبرنگار تابا کثرت کشاورزان را دلیل عدم موفقیت جهاد کشاورزی استان خوزستان در آموزش همه جمعیت ایشان می داند! احتمالا آقای رییس در جریان نیست که از عمر سازمان جهاد کشاورزی نزدیک به بیست سال می گذرد. اگر در درازای این مدت سازمان فرصت کافی آموزش به کشاورزان حاصل نشده است بایستی به فکر تعطیلی نظام آموزش به کشاورزی بود؛ زیرا که نیروهای خبره، توانمند و البته پر تعداد در این مجموعه بیش از میانگین سایر سازمان هاست لذا مشکل اصلی در این زمینه مدیریت است نه تعداد کشاورزان.