مفهوم پردازی و آینده نگاری نسل z و انتخابات

مقدمه و بیان مسئله

جمعیت شناسان و جامعه شناسان ، متولدین دوره‌های مختلف تاریخی را بر اساس تغییرات اساسی در شیوه زندگی آنها، به شکل‌های مختلفی نام گذاری می‌کنند. بر این اساس، نسل‌های مختلف، با نام‌هایی همچون «نسل X»، «نسل Y» و نسل آلفا (Generation Alpha)در این قبیل طبقه بندی‌ها قرار می‌گیرند:

• بیبی بومرها به افرادی گفته می شود که از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۲ متولد شده اند.

• نسل X هر کسی است که از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۸ متولد شده است.

• Generation Y یاMillennials هر کسی است که از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۴ متولد شده است.

• نسلZ هر کسی است که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ متولد شده است.

هر چند طبقه بندی افراد در یک جامعه با استفاده از این شیوه نام گذاری در جهان غرب بسیار مرسوم است، در ایران از شیوه‌های دیگری برای طبقه بندی نسل‌ها استفاده می‌شود. برخی هر نسل را معادل متولدین یک بازه زمانی ۱۰ ساله یا ۱۵ ساله در نظر می‌گیرند و برخی هم معتقدند این موضوع بیشتر به بستر زمانی شکل گیری تجربیات مشترک ارتباط دارد و نه گذر سال ها.

به عنوان نمونه، بسیاری معتقدند «متولدین دهه ۱۳۶۰» یا «دهه شصتی ها»، تجربیاتی را از سر گذرانده اند که کاملاً به صورت‌بندیِ زیستِ اجتماعی آن‌ها شکل داده است و به همین دلیل، معمولاً متولدین هر دهه را با ویژگی‌های خاص خود آن‌ها طبقه بندی می‌کنند.

ولی به طور کلی کسانی را که در سال‌های میانه دهه ۱۹۹۰ تا ابتدای دهه ۲۰۱۰ میلادی (متولدین میانه دهه ۱۳۷۰ تا انتهای دهه ۱۳۸۰) به دنیا آمده اند را متولدین نسل Zیا زومرها (Zoomers) معرفی می‌کنند.

این نسل، به طور مشخص، در فضایی به دنیا آمده که ایترنت جزئی ذاتی از آن بوده و این پدیده (که نسل‌های پیشین، روزگار پیش از آن را هم به یاد می‌آورند)، همیشه برای آن‌ها حاضر بوده است. داده‌های دیگری هم هستند که نشان می‌دهند متولدین این نسل، تمایل کمتری به مصرف نوشیدنی‌های الکلی دارند، اما مصرف مواد مخدر و محرک در میان آن‌ها افزایش پیدا کرده است.

بر اساس داده‌های آماری مختلف، سن بلوغ دختران در متولدین این نسل در مقایسه با نسل‌های پیشین، کاهش پیدا کرده و همزمان، آگاهی این نسل نسبت به بیماری‌های جسمی و روانی شان افزایش پیدا کرده است. داده‌های دیگری هم هستند که نشان می‌دهند متولدین نسل Zدامنه توجه کمتر و توانایی‌های کلامی پایین تری دارند و به همین دلیل، نمرات آن‌ها در مدارس در مقایسه با نسل‌های پیشین پایین‌تر است.

همانطور که گفته شد این نسل با فناوری رشد کرده‌اند و بیشتر از دیگر نسل‌ها به تکنولوژی دسترسی دارند و از آن به طور فعال استفاده می‌کنند. همچنین، این نسل معمولاً به دنبال معنا و ارتباطات عمیق‌تر در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌شان هستند و به ارزش‌های اجتماعی و محیطی توجه بیشتری دارند.

نسل zدر سایه نابودی آب و هوا، قرنطینه های همه گیر و ترس از فروپاشی اقتصادی به بلوغ رسیده اند. اولین ژن این نسل زمانی متولد شدند که اینترنت به تازگی به استفاده گسترده ای دست یافته بود و آنها را “بومی های دیجیتال” می نامند. آنها اولین نسلی هستند که با اینترنت به عنوان بخشی از زندگی روزمره بزرگ شدند.

با توجه به اینکه این روزها که به انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری نزدیک می‌شویم، توجه به مطالبات و خواسته‌های نسل زد و نیز دریچه‌ای که آنها از آن به جهان می‌نگرند مورد توجه برخی کارشناسان و نیز کاندیداها و مشاورانشان قرار گرفته است،لذا تصمیم بر این شد تا یادداشتی در این خصوص نگاشته شود.

تعاریف و مفاهیم:

نسل z:

جامعه‌شناسان، متولدین دوره‌های مختلف را بر اساس تغییرات اساسی در سبک زندگی به گروه‌های مختلفی دسته‌بندی می‌کنند. آن‌ها نام متولدین ۱۹۸۱ – ۱۹۶۴ را نسل X،متولدین ۱۹۹۷ – ۱۹۸۲ را نسل Yیا هزاره‌ای‌ها، و متولدین ۱۹۹۷ – ۲۰۱۰ را «نسل Zیا نسل اینترنت نام‌گذاری کرده‌اند.

بر اساس این تقسیم‌بندی متولدین ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ در ایران جزو نسل Z قرار می‌گیرند که به دهه هشتادی مشهور شده‌اند.

ضرورت شناخت و نحوه ارتباط با Zها:

شاید فکر کنیم آشنایی با خصوصیات نسل زد اصلا چقدر دارای اهمیت است و چرا باید این نسل را بشناسیم. در حال حاضر افراد بین ۱۳ تا ۲۸ ساله در طیف سنی نسل زد قرار می‌گیرند. این یعنی بخشی از آنها وارد دنیای کار شده‌اند و بخشی نیز در حال تحصیل هستند و در آینده وارد بازار کار می‌شوند. طبیعی است نیروی کار شامل مدیران و کارکنان در بخش های مختلف کشور در آینده به این نسل تعلق دارند و از این رو لازم است با خصوصیات آنها آشنا باشیم تا چشم انداز بهتری نسبت به آینده به دست آوریم.

تحلیل‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که حمکرانی بر نسل Z نسبت به نسل‌های قبل چالش برانگیزتر خواهد بود. چرا که این نسل بر خلاف نسل‌های قبلی نسبت به وضع موجود معترض هستند. پژوهش‌های مختلف درباره ویژگی‌های متولدین این نسل در کشورهای گوناگون نشان می‌دهد که این نسل اشتهای زیادی برای سردرآوردن از اوضاع پشت پرده وقایع دارد و گفتمان رسانه‌ای را به راحتی نمی‌پذیرد.

با افزایش نقش سیاسی نسل Z شاهد افزایش تقابل آن‌ها با نسل‌های قدیمی‌تر خواهیم بود. چرا که این نسل معقتد است که مشکلات الان ناشی از تصمیمات غلط نسل‌های گذشته است.

در تمام کشورها نسل زد یکی از مهم‌ترین نسل‌ها به شمار می‌آید و بر اساس آن چه گفته می‌شود افراد نسل زد تا چند سال آینده بیش از ۵۰ درصد بازار کار را تشکیل می‌دهند و این روند صعودی همچنان ادامه خواهد داشت. پس باید نحوه ارتباط با این نسل را بدانیم تا به تعاملی بهتر با آنها خصوصا در محیط های کاری دست پیدا کنیم.

پس پیشنهاد می شود سیاستمداران،مدیران و مسئولان به جهت تعامل بیشتر با این افراد در سیستم خود بدینگونه رفتار و یا سیاست نویسی نمایند. اول این که روی خروجی تمرکز کنید نه رفتار چرا که نسل زد می‌تواند اطلاعات را سریع‌تر از همکاران قدیمی‌تر پردازش کند و ممکن است در حالی که شما هنوز در حال توضیح دادن یک مسأله هستید، آنها متوجه موضوع مورد نظر شما شده باشند.

دوم این که از کانال‌هایی برای ارتباط استفاده کنیدکه نسل زد با آنها احساس راحتی می‌کند به عنوان مثال تلفن زدن ممکن است برای این نسل احساس اضطراب ایجاد کند. سوم این که تشخیص دهید چه چیزی برای نسل زد مهم است. به عنوان مثال این که شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در تعاملات نسل زد دارند باید مد نظرتان قرار گیرد.

چهارم، شفافیت و صداقت را در اولویت خود قرار دهید. آنها می‌خواهند حقیقت را به سادگی بفهمند و ناصادق و غیرشفاف بودن نظرشان را جلب نمی‌کند. پنجم این که آنها درک متفاوتی از سکوت دارند و آن را احتمالا نشانه بی توجهی به حساب می‌آورند بنابراین باید بدانید در تعامل با آنها چگونه فضای سکوت را با صحبت‌های ثمربخش و ارتباط چهره به چهره پر کنید.

ششمین مورد نیز این است که از ترس‌های آنها آگاه باشید. به طور نمونه یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های کارمندان نسل زد این است که همکاران قدیمی‌ترشان به آنها احترام نمی‌گذارند. آنها با شنیدن اینکه تنبل هستند یا از نظر عاطفی شکننده‌اند و علاقه‌ای به کار ندارند، رضایت شغلی خود را از دست می دهند.

ویژگی ها:

برای آشنایی بیشتر عباراتی مانند شاخ، ستون، شت، کیوت، موود، نوب، حاجی گنگت بالاست، و از این دست جملات را لابلای گفتگوی متولدین این نسل به دفعات می‌توان شنید. اگر کسی از یک نسل قبل‌ (یک دهه شصتی) به گفتگوی نسل Z گوش دهد احتمالا معنی بعضی از اصطلاحات را به درستی درک نکند و اگر پلی‌لیست‌های آن‌ها نگاه کند نام گروه‌های موسیقی و خوانندگانی را خواهد یافت که هرگز نشنیده و یا موسیقی‌شان را به سختی می‌تواند تحمل کند.

نسل زد ویژگی های شاخص مهمی دارد که در اینجا به چند ویژگی شاخص این نسل اشاره می کنیم:

متولدین عصر دیجیتال

غوطه ور بودن در فضای مجازی یکی از مهم‌ترین مشخصه نسل زد است. افراد این نسل همزمان با رشد سریع اینترنت و شبکه‌های اجتماعی متولد شدند. هرچند که نسل هزاره اولین برخورد با عصر دیجیتال را داشتند، نسل Z اولین نسل از بشر هستند که نوجوانی و جوانی خود را در فضای مجازی می‌گذرانند.

تعامل گسترده با دنیای مجازی پر از مزیت و عیب است. دسترسی آزاد به اطلاعات و دانش‌های مختلف همراه با وقت گذرانی بیش از حد در فضای مجازی، موجب تشدید اضطراب و مشکلات روانی در این نسل شده است. برخی از روانشناسان بر این عقیده هستند که نسل زد کمتر از نسل‌های گذشته از مهارت‌های اجتماعی برخوردار است.

عملگرا

نسل Z مشکلات اقتصادی و فداکاری والدین خود را دیده‌اند. به همین خاطر ترجیح می‌دهند دوره جوانی خود را به دنبال کسب درآمد و تامین نیازهای روزمره خود باشند. برعکس نسل هزاره که در دوره جنگ سرد بودند و جوانی خود را صرف ایدئولوژی‌های مختلف کردند، این نسل نگاهی عملگرایانه به مسائل زندگی دارند.

در این نسل خبری از آرمانگرایی نسل‌های قبل نیست و ترجیح می‌دهند برای پولدار شدن به دنبال سرمایه‌گذاری، مشاغل پایدار و کارآفرینی باشند.

چالش‌های روانی متفاوت

همان‌طور که گفته شد، بزرگ شدن همراه با فضای مجازی، مشکلات روحی و روانی متفاوتی نسبت به نسل‌های قبل برای آن‌ها ایجاد کرده است. صرف ساعت‌ها وقت در شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی باعث شده برخی از روانشناسان نسل زد را تنهاترین افراد بشر بنامند. تنهایی، فردگرایی و افسردگی و کمبود هوش هیجانی EQ از مشکلات شایع این نسل است.

نسل Z به شدت فردگراست. تعداد متوسط دوستان در شبکه‌های اجتماعی که یک نسل زدی دارد شاید بیش از ۲۰۰ نفر باشد. اما علیرغم تعدد دوستان اجتماعی، احساس تنهایی بیشتر نسب به نسل قبل دارد. “احساس تنهایی” و “فردگرایی” دو عامل متفاوت است ولی به شدت به یکدیگر وابسته است. فردگرایی یعنی حرکت در راستای رسیدن به اهداف فردی و بالاتر دانستن اهداف فردی در برابر اهداف جمعی.

همچنین بحران‌هایی مانند افراط‌گرایی سیاسی و تغییرات اقلیمی که از نسل‌های پیشین به جا مانده، اضطراب این نسل را بیشتر کرده است.

مصرف کنندگان زیرک

با ظهور اینترنت و افزایش فروشگاه‌های اینترنتی، تنوع کالا افزایش یافت. نسل‌های گذشته مصرف کنندگان ساده بودند. آنها اغلب خریدهای خود را حضوری انجام می‌دادند، که این امر موجب محدود شدن کالاها به تعدادی فروشگاه و محصولات خاص می‌شد. اما نسل زد با دسترسی به دنیای دیجیتال، به انبوهی از محصولات متنوع دسترسی دارد. این نسل به خوبی آموخته از بین انواع کالاها محصول دلخواهش را انتخاب کند. آن‌ها از نظر مالی افرادی آگاه هستند و تمایل به خوداتکایی دارند. در خرج کردن محافظه کارند و پول هایشان را به باد نمی‌دهند.

نسل Z بی‌پروا نظرات مثبت و منفی خودش را درباره استفاده از محصولات را در صفحات اجتماعی به اشتراک می‌گذارد. این نسل بیشتر خریدهای خود را اینترنتی انجام می‌دهد. عادت‌های این نسل در جایگاه یک مصرف کننده، تفاوت‌های بسیاری با نسل‌های قبلی دارد.

پیشرو در سیاست

نسل Z از نظر سیاسی انعطاف‌پذیرتر از نسل هزاره است. برخلاف گذشته که سنت‌های سیاسی مشخصی بین احزاب وجود داشته، نسل زد ترجیح می‌دهد عقاید خود را داشته باشد. این نسل دوست دارد در عرصه مسائل سیاسی با زمان پیش برود و کمتر تن به محافظه‌کاری بدهد. حتی جوانان محافظه‌کار این نسل بیشتر از محافظه‌کاران نسل پیشین با تحولات پرشتاب سازگارند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نسل Z متعهد به آزادی شخصی است. رفتارهای آنان در تقسیم‌بندی‌های کلاسیک، جزو دسته‌بندی لیبرال‌ قرار می‌گیرد اما بر اساس گفته فعالان و پژوهشگران، نسبت به نسل های قبلی خود به سرمایه‌داری باور بیشتری دارند.

جامعه شناسانی که ایران را پژوهش می‌کنند جامعه ایران را جامعه گذار می‌نامند یعنی جامعه‌ای که با تغییرات و تحولات زیاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و رشد سریع فناوری و شبکه‌های اجتماعی روبرو است. در سال‌هایی که این نسل وارد دبستان و راهنمایی شده است تغییرات بزرگ سیاسی در ایران مانند جریان اصلاحات در حال رقم خوردن بوده است. با این حال درک آن‌ها از رویدادهای مهم نسل‌های قبلی خود مانند انقلاب و جنگ به شنیده‌ها و روایت‌ها محدود است.

اعضای این نسل معتقدند تغییر با گفت‌وگو حاصل می‌شود. اهداف و انگیزه های مشترک برای انجام کارهای بزرگ و جدید آن‌ها را گرد هم می آورد و بر اساس داده‌هایی که از شبکه‌های ارتباطی خود جمع می‌کنند، تحلیل می‌کنند و تصمیم می‌گیرند. خودسانسوری در این نسل کمتر دیده می‌شود و آن ها خواسته‌هایشان را بدون رودربایستی و محافظه‌کاری مطرح می‌کنند و عقاید و نظرات خود را درباره اعضای خانواده، همکلاسی‌ها، همکاران، دوستان و مدیران و حاکمیت با بی‌پروایی بیشتری بیان می‌کنند.

نسل Z و خانواده:

سیاست‌ها و شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور والدین متولدین نسل Z را به تک فرزندی سوق داده است.در این خانواده‌ها معمولا برابری بیشتری میان والدین وجود دارد و خانواده‌های تک والد رایج است.

در ادبیات تربیتی به والدین این نسل، والدین هلیکوپتری می‌گویند. چرا که بیش از اندازه بر روی فرزندشان نظارت می‌کنند، بیش از آنچه لازم است در کارهای او دخالت می‌نمایند و خود را مسئول موفقیت و شکست‌های فرزندشان می‌دانند. بنابراین آن‌ها تلاش می‌کنند برای رفع نیاز‌های فرزندشان امکانات آموزشی و رفاهی و تفریحی را در حد توان و حتی بیشتر از توانشان تامین کنند.

این روش تربیتی در کنار بی‌پروایی و پر رنگ شدن نقش فرزند در خانواده آرام آرام تعریف جدیدی را از خانواده بوجود آورده که به پدیده‌ای به نام فرزندسالاری منجر شده است. فرزندان مطیع نسل‌های قبل به بچه‌های صاحب‌نظر و حاضر جواب امروزی تبدیل شده‌اند و نقش آن‌ها در خانواده پررنگ‌تر از گذشته شده است. عدم استقلال فرزندان از پیامدهای فرزندسالاری است، چرا که همیشه تمامی خواسته‌های فرزند توسط والدین برآورده می‌شود و در نتیجه در آینده و در نبود والدین نمی‌تواند مشکلات و مسائل خود را حل کند.

کلام آخر:

نسل زدی‌ها جزئی از جامعه بوده که تنها تفاوت هایی با نسل های قبل از خود دارد و حال که وارد عرصه سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و … کشور شده اند شناخت و اهمیت متناسب با رفتار آنهاضروری است.این نسل به مورد احترام قرار گرفتن و منحصر به فرد دیده شدن بسیار اهمیت دارد.تصمیم سازان و تصمیم گیران باید اطلاع داشته باشند برای پیشرفت و اعتلای سیستم خود و کشور عزیزمان موارد پیش گفته را در ایجاد تعامل و رابطه با این نسل جدی بگیرند.

زیرا در این صورت شما می‌توانید ارتباط موثری با آن‌ها برقرار کنید و توانمندی و هوش‌شان بهره ببرید. اگر نیروهای نسل Z باهوش در سازمان شما مشغول به کار هستند، علاقه خاصی که به فضای اینترنت دارند توجه کنید و از ابزارهای به روز استفاده کنید، تا بتوانید نظر مثبت و وفاداری ایشان را نسبت به سازمان خود جلب کنید.

این نسل دیجیتالی‌های مادرزاد هستند. یعنی حضور این نسل در سازمان، یک فرصت برای به‌روز نگه‌داشتن سازمان است. برای اینکه بتوانید از این فرصت استفاده کنید ابتدا باید پذیرای تفاوت‌ها باشید و هم چنین هوشمندی تعامل با این نسل را کسب کنید.

کاندیدا های محترم ریاست جمهوری و حتی مجلس شورای اسلامی به جای اینکه نگران این موضوع باشند، باید با آن کنار آمده و البته این واقعیت را درک کنیم که جوانان متفاوت از ما فکر می‌کنند. در واقع، همین حالا هم می‌بینیم که با وجود نظام آموزشی تقریباً یکدستی که در ایران وجود دارد، گویی جوانان ما نمی‌خواهند به بسیاری از ارزش‌هایی که خودشان آن‌ها را سنتی در نظر می‌گیرند، تن بدهند. اگر این واقعیت را درک کنیم، به نظر می‌رسد که نگاه سیاست گذاران ما به حوزه عمومی هم دستخوش تغییر خواهد شد.

حسین عبادی-دکتری برنامه ریزی و مدیریت شهری/حقوقدان