پس از میزگرد بررسی هسته سخت و نرم اصلاحات در خوزستان توسط عبدالله سلامی دبیر حزب اتحاد ملت و حسین علیخانی معاون و سخنگوی حزب اعتدال و توسعه خوزستان، مجالی برای بررسی بیشتر فضای سیاسی استان خوزستان از منظرگاه اصلاح طلبی به دست آمد. (اینجا را ببینید)
احسان سپهوند– در ادامه برای بررسی ابعاد بیشتر هسته سخت و نرم اصلاح طلبان در استان خوزستان، میزبان شهاب الدین نظری، عضو شورای مرکزی و دبیر مجمع نیروهای خط امام (ره) خوزستان به عنوان نسل سوم و در کنار ایشان، دکتر اکبر ظریفی قائم مقام حزب اتحاد ملت خوزستان به عنوان نسل اول در تحریریه تابا بودیم.
دو خوانش متفاوت، نسل اول شرایط موجود را ایده آل نمی داند ولی معتقد است که در موقعیت کنونی کشور، رهیافت جاری برگزیدن و ادامه چاره ناگزیر است و دیگری از شرایط جاری اصلاح طلبان و ماهیت کنشگری شان به کلی ناامید است. در ادامه ماحصل این میزگرد سیاسی را می خوانید:
-آقای دکتر ظریفی هدف غایی از طرح هسته سخت اصلاح طلبان چه بوده است؟ رابطه این هسته با مجموعه بیرونی اش چگونه است؟ و اساسا آیا اعتقادی به این دسته بندی دارید یا خیر؟
بحث هسته اصلاح طلبان که اخیرا بین سخنوران طرح و در قالب واژه های سخت و نرم مطرح شده نمی تواند مبنایی بر نیت خوانی افراد باشد و مشخص نیست که چه مصادیقی برای این دسته بندی مدنظر بوده است. اما آنچه که برداشت ما کنشگران سیاسی از این واژگان است یک واژه و اصطلاح بوده که بار معنایی خودش را دارد. این اصطلاح هم در دوره متاخر از سال ۷۶ وصل شده است، آنچه که امروز به عنوان اصلاحات ذکر می شود از سال ۷۶ به بعد متولد شده است.
کنشگران آن عرصه زمانی، دارای چارچوب خاص از منظر نیروی انسانی بوده اند و به دلیل اینکه هزینه های پیشبرد این رویداد از موقع تاسیس تا به امروز برای افراد خاصی بسیار زیاد بوده است؛ لاجرم ساختار سیاسی کشور آنها را در صف نخست اصلاح طلبی قرار می دهد و اصل توجه به هسته سخت اصلاح طلبان درست است. البته با قبول اندازه نوسان کیفی این اشخاص قابل پذیرش است.
در این پروسه نسل جوان آن روزگار دوره میان سالی را می گذرانند و یک نسل دیگری که امروز در سپهر سیاسی اصلاح طلبی از آنها به عنوان جوانان یاد می کنیم، شاید بتوان آنها را نسل سوم اصلاح طلبی نامید. آنچه که به عنوان محور فعال این حرکت به نصاب می آید بازمانده های نسل اول هستند.
آنها هستند که سرد و گرم روزگار را چشیده اند نوسانات موضعگیری ها و بایسته های این حوزه را بارها تشخیص داده اند. از مسیر دیگر هم ارتباط ماهیتی خود را با نسل های بعدی حفظ کرده اند؛ اما به واسطه ۸ سال انسداد دوره آقای احمدی نژاد فرصت سرپرستی تئوریک این حوزه را ناخواسته از دست دادند.
در این وقفه ۸ ساله امکان به روز کردن ایده ها در ارتباط بین نسلی با مشکل مواجه شد و امروز اگر جوانان ساختار اصلاح طلبی تمایل به سرعت بخشیدن به پیگیری های خواسته های خود را دارند و هسته اولیه توان همراهی همه جانبه با این خواسته ها را ندارند، به دلیل رعایت شرایط کنش سیاسی ناهماهنگ با قدرت و نیز اصلاح روش های برخورد با حوزه قدرت در دوره تازه از منظر گروه نخستین است.
-آقای نظری هسته سخت و نرم به چه کسانی اتلاق می شود؟ آیا اساسا ما تاکنون تعریف درستی از اصلاحات و اصلاح طلبی داشته ایم که اکنون سخن از دسته بندی های جدیدی به میان می آوریم؟ و آیا رانت قدرت باعث جای گیری افراد در هسته های سخت و نرم نشده است؟
ابتدا باید اصلاح طلبی را تعریف کنیم و بعد بگوییم چه افرادی درون هسته سخت و نرم جای می گیرند. من دوره اصلاح طلبی متاخر را از ۵۷ می دانم و ملاک این ادعا خواسته ها و اهداف هستند. ما هنوز به هیچ کدام از این اهداف ۱۳۰ ساله خود از مشروطیت دست نیافته ایم؛ مشخصا مردم به دنبال اصلاحات واقعی بوده اند.
اصلاح طلبی را در باب اصلاح ساختار حاکمیت باید تعریف نمود. تعریف من از اصلاح طلبی متاخر این بود که یکسری موارد باید اصلاح شوند؛ مواردی که برای برخی نیروهای سیاسی از اصول بودند. معضل اصلی جریان اصلاح طلبی را در همین مفاهیم می دانم، متاسفانه فضای نامساعدی که در جامعه وجود دارد مانع بروز گفتمان می شود و باعث می شود گفتمان اصیل اصلاح طلبی به نسل های جدید منتقل نشود.
تاکید می کنم؛ تا زمانی که فضای سیاسی مساعد و آزاد وجود نداشه باشد تا درون آن صحبت ایدئولوژیک کنیم، نتیجه این می شود که جذب افراد جامعه در احزاب تقریبا در چند نفر خلاصه می شود.
در حالی که فساد و رانت سبب شده که مردم در خیابان علنا علیه این مسائل شعار دهند ؛ در سیاست نیز این رانت است که سبب حضور افراد در لایه های بالایی جریان های سیاسی می شود و امکان حضور همه تفکرات و عقاید عملا وجود ندارد.
همیشه موتور پیشبرد اصلاحات افرادی هستند که به واسطه مواضعشان ، معمولا در حاکمیت اثری ندارند و برعکس، عده ای همیشه در حاکمیت صاحب قدرت بوده اند.
نیروهای اصلاح طلب برای انتخابات و سایر رویدادهای حیاتی به ناچار سراغ اصلاح طلبان حاکمیتی می روند و طبیعتا جواب این ها آمیخته با محافظه کاری است. این باعث انسداد رویه اصلاحات می شود. ملاک هسته سخت و نرم ملاک بر این است که به عده ای فضا داده می شود و به عده ای دیگر خیر. سیاسیون دچار الیگارشی هستند و این خودش باعث اختلاف نظر می شود. در واقع احمدی نژاد هم با ذکاوت به همین الیگاریشی و نسبت های فامیلی معترض است نه به ساختارها.
البته که انتقال قدرت در جریان اصلاحات در بین نسل ها صورت می گیرد اما به خاطر همین رانت موجود نارسایی بین نسلی تعمیق نیز می شود. به عنوان مثال می بینیم که فلانی ۲۵ ساله است و سمت های بسیار بالا در ساختار قدرت دارد چون اصطلاحا خودی است.
اما نسل اول و دوم به اندازه کافی در بین نسل سوم نیرو ندارند وگرنه آنجا را هم اشغال می کردند یکی از دلایل آن این است که متاسفانه نسل سوم این افراد رانتی، معمولا به اندازه پدران و بعضا مادران خود دلبستگی به کشور و علاقه به امور سیاسی ندارند و حتی برای ادامه زندگی به خارج کشور رفته اند.
همه ما اصلاح طلبان اشتراک نظر داریم که با محاسبه سود و فایده انقلاب، این امر به صلاح کشور نیست؛ به طور کلی روند اصلاحات در هر کشور و حکومتی چهار ابزار مشخص دارد؛ چانه زنی سیاسی، صندوق رأی، اعتصاب و تجمع مسالمت آمیز اما در سال های اخیر و علیرغم مقاومت ساختارها در مقابل خواسته های اصلاح طلبانه مردم، هسته سخت اصلاح طلبان همچنان اصرار به استفاده از ۲ اهرم اول را دارد.
هنگامی که با مقاومت روبر شده اید باید فشار بیآورید. این کاملا طبیعی است و در قانون اساسی نیز بدان اشاره شده است. وقتی صحبت کردن و صندوق رأی راه به جایی نمی برد؛ باید از پایگاه اجتماعی جریان فکری و وادار کردن قدرت به قبول خواست مردم استفاده کرد و اساسا اگر چنین ابزاری وجود نداشته باشد، چانه زنی و صندوق رأی عملا کارکرد خود را از دست می دهند.
در این سال ها به سبب محدودیت ها، رای مردم سلبی بوده است و نیروهای سیاسی وارد شده به ساختار قدرت از جریان اصلاحات، موظف به تبعیت از رانت های خود شده اند.
آقای دکتر ظریفی! انتخاب دکتر روحانی تصمیم هسته سخت اصلاحات بود یا نرم آن؟ آیا هسته سخت و نرم در خوزستان مورد تایید است؟ چه مصادیق برای اثبات کنشگری این دو دسته وجود دارد؟
نسل سوم ۸ سال به واسطه انسداد سخت سیاسی، تناسب محوری را با هسته اولیه از دست داد و اگر هم نسل سوم روی پای خودشان ایستاده اند؛ بر اساس یافته های خودشان بوده است. شرایط نفوذ و کار هماهنگ با نسل اول برای نسل سومی ها وجود ندارد. جمیع شرایط ناقص آن روزگار باعث شد که دکتر روحانی را به عنوان چاره برون رفت از انسداد برگزینیم و تنها ۴۰ درصد به وعده های ایشان امیدوار بودیم. ولی می بینیم برخی توقع ۱۰۰ درصدی از دولت روحانی دارند.
من هرگز روحانی را از همان اول ایده آل اصلاح طلبان نمی دیدم زیرا که ما نسل اول و سرد و گرم چشیده ایم. روحانی نگفته است اصلاح طلب است و نباید نسل سوم خیال کند که کاملا در شرایط دموکراتیک هستیم.
اصلاحات نگاه به خشونت ندارد و تنها با صندوق پیش می رود. اصلاحات هیچ وقت در زمین رقیب بازی نمی کند، امروز شاید بسیاری از رقبای اصلاح طلبان آرزو داشته باشند که اصلاح طلبان به کف خیابان بیایند و به نتایج هر تصمیمی اعتراض غیرقانونی داشته باشند.
از یک نسل سومی انتظار نمی رود که تحلیل نسل اولی را داشته باشد. هرگز رانت در ایران حذف نشده است و ما تازه وارد توسعه شده ایم. اگر برای هر سال ۱۰ درصد رانت را حذف کنید بسیار موفق عمل کرده اید.
راه های رسیدن به اهداف اصلاح طلبی بنا به تعریف حوزه اصلاح طلبی متمادی و متنوع هستند، هسته اولیه در خوزستان وجود دارد و معیار آن وجود کنشگری هسته اولیه از سال ۷۶ به بعد است که عده ای در استان مشغول آن بودند و در تمام مراحل سیاسی سال های گذشته حضور داشته و از جانب اصلاحات هزینه هایی هم داده اند.
کار سیاسی در استانی مثل خوزستان بنابر وجود متغیرهای گوناگون برای کنشگری کار آسانی نبوده است. بنابراین، هسته اولیه اصلاح طلبان همیشه با این مشکل همانند بقیه گروه های سیاسی مواجه بوده اند. در بعضی اوقات و شرایط تحرکات هسته اولیه تابع یک حرکت سازمان مند نبوده است بنابراین خروجی موفقیت آمیز صد درصدی نداشته، از سوی دیگر هسته اولیه اصلاح طلبان در خوزستان دایره تنگی داشته به حدی که امروزه از نظر برخی این هسته اصلا وجود ندارد.
-جناب نظری! آیا هسته سخت و نرم در خوزستان مورد تایید است؟ چه مصادیق برای اثبات کنشگری این دو دسته وجود دارد؟ و آیا این دو گروه کنشگری، تعامل، تداخل با یکدیگر دارند یا اینکه منفک اند؟
مصادیق هسته سخت و هسته نرم در خوزستان وجود دارد ولی این هسته ها فعال نیستند. ما هیچ خروجی و اتفاق اصلاح طلبانه ای در خوزستان نداریم، در شرایطی که استان به ظاهر در دست برخی از اصلاح طلبان است، می بینیم که فعالیت اصلاح طلبی به خوبی شکل نمی گیرد و بحران های تصمیم گیری نشان می دهند که هسته سخت مانند تعریفی که در پایتخت است؛ وجود ندارد و عملا فعال نیست و کنشگری صورت نمی گیرد. دلیل آن هم این بوده که در مقاطعی نیروهای امنیتی تلاش کرده اند که هسته سخت را از کارکرد اصلی اش دور کنند و موفق هم بوده اند.
به صورت موردی و فصلی ارتباط ایجاد می شود ولی ارتباط مستمری وجود ندارد و دلایل مختلفی دارد. در هسته سخت به دلیل اختلاف نظرها این اختلاف ها به سایر سمپات ها تسری پیدا می کند. در هسته سخت همبستگی لازم وجود ندارد که بتوان بر آن اتکا کرد.
-آقای دکتر ظریفی! کنشگری، تعامل و تداخل نیروهای دسته های سخت و نرم را تایید می کنید؟ یا که خیر معتقدید هیچ تعاملی و همیاری میان دو دسته وجود ندارد؟
ارتباط بین تمام اصلاح طلبان و مدعیان اصلاح طلب وجود دارد ولی کمرنگ بودن نمود خارجی به دلایلی است که ماهیت کار سیاسی را دشوار می کند. در استان خوزستان تداخل عنصری در بین کنشگران سیاسی زیاد است. تمایلات خانوادگی و قومی از تمایلات سیستماتیک حزبی پر رنگ تر هستند؛ بنابراین در حد انتظار این وابستگی ها و ارتباطات وجود دارد اما شرایط مطلوب هنوز دور از دسترس است.
طیف نسل دوم و سوم در خوزستان گسترده هستند ولی با این وجود کادرسازی بایسته از سال ۷۶ در خوزستان صورت نگرفته است و نسل دوم و سوم امروزه با هر مدعی اصلاح طلبی به عنوان حلال مشکلات رفتار می کنند و به عناصری مراجعه می کنند که حتی هسته نرم هم نیستند بلکه هسته شل هستند.
دولت روحانی با شعار سیاسی جدید در دور دوم وارد شد، بسیاری از نسل دوم و سوم در بین اصلاح طلبان که نیاز به کار و ساختن امورات خودشان دارند توانایی پرداخت هزینه های استقامت در شرایط نسل اول را ندارند و بنابر متغیرهای قومی و رانتی به مراکز اجرایی نزدیک شده اند چون خواهان ادامه این شکل زندگی هستند مجبورند پنهانی رفتار کنند.
هم برای اصلاح طلبان و هم برای رقبای اصولگرای شان، این عده که شرح آن رفت همان هایی هستند که رعایت احترام شان شده و آنها را نرم نامیده اند و می شد اصطلاح بدتری هم جایگزین واژه نرم کرد. بایستی به این قشر گفت که اگر حرکتی مبتنی بر اصلاح طلبی دارید همراه با لوازمات پیش بروید.
جناب نظری! از آنجایی که هسته سخت و نرم قائل به انفکاک اصلاح طلبان منفعت طلب و واقعی ست ملاک تمیز و تشخیص این دو گروه چیست؟
در عرصه سیاسی ملاک نمره دهی بر اساس اخذ مواضع است و نمی توان از نیت خوانی استفاده کرد. با توجه به گفتار و رفتار افراد می توان مدعیان اصلاح طلبی را از آن دسته واقعی تمیز و تشخیص داد. هرچه این افراد در مناسب بالاتری قرار بگیرند بهتر رصد می شوند و بهتر برای مردم و نیروهای سیاسی شناسایی می شوند.
با توجه به وضعیت فعلی و تمایل دولت روحانی به دوری از هزینه های سیاسی، استفاده از اصلاح طلبان تقلبی در مناصب بیشتر است. اگر هم اصلاح طلبی سِمت می گیرد عمدتا از قماش اصلاح طلبان ویترینی و به دور از عمل هستند و به طبع خوزستان هم از این قاعده مستثنی نیست.
قطعا اگر احزاب قوی در خوزستان داشتیم ظهور افراد مدعی اصلاح طلبی در خوزستان کمتر می شد اما علت اصلی این امر احزاب نیستند؛ چرا که قبلا هم احزاب قدرتمند نداشتیم ولی در بُعد اجرا قوی بودیم. عزم خود دولت در به کارگیری افراد و شرایط کلی کشور و به تبع آن در خوزستان بر استفاده از هسته نرم و کنار نهادن اصلاح طلبان استخوان دار است.
عدم فعالیت صحیح هسته سخت یکی از علل این ماجراست. ما می توانیم مدعی این باشیم که در ۴۰ سال گذشته حزب قدرتمند نداشته ایم.
-آقای دکتر ظریفی! من معتقدم در کشور ما به دلیل ساختارهای موجود؛ یکی از بارزترین و دست یافتنی ترین ابزارهای کنشگری سیاسی، استفاده از رسانه هاست. چرا برخی صرفا دایره کنشگری را در پشت درهای بسته درون اتقاق های کوچک و با حضور چند نفر خودی می دانند؟ آیا اساسا فعالیت سیاسی (در باب ماهیت کنشگری نه تصمیم گیری) در خفاء نافذ است؟
دلیل عدم کنش رسانه ای برخی فعالان سیاسی این است که آنها در نهان دچار تضاد هستند و فرصت ها را دنبال می کنند نه اینکه ذاتا معتقد به کنشگری سیاسی برای توسه باشند چون ماهگیری منجر به خیس شدن شلوار می شود بسیاری ورود به این گونه صحنه ها را نمی خواهند.
زیرا اعتقاد ذاتی و قلبی به حرکت و فکرشان ندارند؛ وگرنه از منظر اصلاح طلبانه عرض می کنم اصلاح طلبی یک روش است پس همراه با کنش خواهد بود. بیرون از گود نمی تواند کسی ادعای اصلاح طلبی داشته باشد. اصلاح طلب وقتی می خواهد وارد عرصه عملی شود بایستی فعالیت رسانه ای داشته تا قادر باشد داعیه اصلاح طلبی کند.
-و شما جناب نظری دلیل گریز از رسانه ای کردن فعالیت های برخی سیاسیون را در چه نقطه ضعفی ارزیابی می کنید؟
دلیل آن این است که عده ای سیاستمدار منفعت طلب از بابت اعلام موضع دنبال مصنویت هستند.
-دکتر ظریفی! مهمترین ضعف اصلاح طلبان در خوزستان را چه ایراداتی می دانید؟
متاسفانه در سپهر سیاسی استان چه در میان اصلاح طلب و چه اصولگرا تنها عده ای به دنبال کسب منافع مادی خویش هستند و برای این مهم تن به هر رفتار رذالت آمیز می دهند. در درون اصلاحات هم با این مشکل مواجه هستیم که عده ای به اشتباه از این قماش فاصله نگرفته اند. ادامه رفتارهای بزهکارانه این اشخاص ساحت اصلاح طلبی استان را آلوده کرده است که به موقع در جهت روشن شدن این معضل و مشخص کردن وجه ایشان باید وارد عمل شد.
-آقای نظری! حال از دیدگاه شما می پرسم؛ مهمترین ضعف اصلاح طلبان در خوزستان را چه ایرادتی می دانید؟ و آیا راهکاری برای برون رفت از این مخمصه می شناسید؟
معضلات گریبانگیر فضای سیاسی استان را معطوف به جریانات ملی می دانم و تا زمانی که در کشور وضعیت کنشگری اصلاح طلبی از آرمان ها فاصله داشته باشد، خوزستان نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
چون اصلاحات نقش فعالی در عرصه سیاست ندارد دیری نخواهد پایید که شاهد گذر از اصلاحات باشیم تا زمانی که در تهران وضعیت به همین منوال باشد در خوزستان هم روز به روز اوضاع بدتر خواهد شد و امیدی به اصلاح در کشور و استان نخواهیم داشت.
و من راهکار خروج این انسداد را بازگشت به نقطه صفر و تاکید بر ایدئولوژی ها و تکرار آنچه که می خواستیم، می دانم. سران اصلاح طلب باید به مانند سال ۷۶ بر اساس مبانی دموکراسی با مردم مستقیما صحبت کنند تا بدین ترتیب ملاک اصلاح طلب بودن یا نبودن افراد مشخص شود و بر اساس همین رهیافت، کنش سیاسی صورت پذیرد./ پایان
