تالاب هورالعظیم در یکی، دو سال پایانی دولت یازدهم حاشیه‌های زیادی را به خود دید. از طرفی دولت و سازمان حفاظت محیط زیست تأکید می‌کردند که بخش‌های زیادی از آن (بیشتر از ٧٠ درصد تالاب) آبگیری شده؛ اما از آن سو مخالفان با جدیت تأکید می‌کردند که این اتفاق رخ نداده و مشکل همچنان به قوت خود باقی است.
به گزارش تابا؛ مساله هورالعظیم ازاین‌رو اهمیت دارد که می‌تواند یکی از منشأهای بزرگ تولید گردوغبار باشد.
برای روشن تر شدن معضلات هورالعظیم دکتر غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان به سوالاتی در رابطه با هورالعظیم پاسخ می دهد که در ادامه آنرا می خوانید:
واقعیت تالاب هورالعظیم به چه شکلی است و وضعیت آن الان چگونه است؟
واقعیت این است که حجم و قسمت زیادی از هورالعظیم آبگیری شده و حجم ورودی آب به تالاب در مقطعی، مثلا حدود یک‌و‌نیم ماه پیش و شاید کمتر به ٨٠ مترمکعب بر ثانیه رسید. این حجم بسیار زیادی است. تقریبا به اندازه یک رودخانه بزرگ است.
در حجمی بود که ما دریچه‌ها و کالبرت‌هایی را که در دایک مرز به سمت عراق می‌رود، باز کردیم؛ چون اگر باز نکرده بودیم، دایک را می‌شکست. این حجم آب آن‌قدر بود که یکی، دو چاه نفت که حدود دوهزارو ۵٠٠ بشکه در روز تولید نفت داشتند و بعضی جاده‌های بین این چاه‌ها زیر آب رفت و تخریب شد، در حدی آب ورودی به تالاب بالا بود که ما آنجا یک یادمان شهدا داریم به نام یادمان هور برای شهید علی هاشمی که دیگر امکان بازدید از آن وجود نداشت.
فرمانده سپاه استان، همراه با خودم که برای بازدید آمدند و دیدند که جاده دسترسی به این یادمان در مرز خطر است، آن را از محل‌های بازدید کاروان‌های راهیان نور در فروردین‌ماه خارج کردند؛ چون نگران شدند که این جاده ممکن است یک‌دفعه بشکند و مشکلاتی را پیش بیاورد. چون آب ورودی خیلی زیاد بود، ما دریچه‌های به سمت عراق را هم باز کردیم و آب به سمت بخش‌هایی از تالاب در عراق رفت.
واردشدن این آب در بازگشت حیات به تالاب هم اثری گذاشت؟
بله، صددرصد، در همین مدت ما به حدود ٣۶٠ ماهیگیر مجوز دادیم که در مقاطع خاصی از تالاب ماهیگیری می‌کنند.
یعنی پیش از این امکان ماهیگیری در این حجم در هورالعظیم نبود؟
نه نبوده؛ چون خشک بود. این نی‌هایی که رشد کرده، همه مشخص است. پاسگاه‌های مرزی ما در معرض آسیب بوده که ممکن بود دیوارهای آنها بشکند و آسیب ببیند و از بین برود که من شرکت نفت را موظف کردم که صورت‌جلسه آن موجود است که حدود دو میلیارد تومان هزینه کند و خاک و سنگ بیاورد و حفاظ درست کند تا این پاسگاه‌های مرزی آسیب نبینند و مرزبان‌های ما بتوانند آنجا کار کنند.
من چند بار رفتم. هم مدیر کل اطلاعات و هم فرمانده سپاه و هم فرمانده مرزبانی استان، همه همراه با من بودند. مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت و دوستان نفت همه با من بودند. آنجا فرمانده مرزبانی نشان داد که قبلا پاسگاه مرزی ما یک کیلومتر عقب‌تر بود، ساختمان‌ها را نشان داد. بعد که تالاب خشک شد، جلوتر آمدند و پاسگاه جدید احداث کردند؛ همین پاسگاهی که الان در معرض آسیب است.
به من گفت چون تالاب خشک شد، آمدیم اینجا زدیم. می‌گفت تصور ما این بود که وضعیت تالاب همیشه همین‌طور می‌ماند. حالا شما آمده‌اید و آب را رها کرده‌اید؟ به شوخی گفتم مجدد برگردید عقب. گفت نمی‌شود. ساختمانش خراب شده و مشکل دارد. باید همین‌جا را محافظت کنیم و بمانیم. این موارد را گفتم که عرض کنم حدود ٧٧ درصد تالاب هورالعظیم، طبق عکس‌ها و نقشه‌های ماهواره‌ای آبگیری شده.
براساس آمار خوزستان امسال ۴٠ درصد کاهش بارش داشته. این آبی که با آن تالاب پر می‌شود، از کجا تأمین شده است؟
می‌دانید که رودخانه‌های خوزستان رودخانه‌های عظیمی است که از سرچشمه‌های مختلف خارج از استان می‌آید. در حوضه‌های آبریز این رودخانه‌ها، بارندگی بد نبوده، خوب بوده. در ارتفاعات زاگرس هم ریزش برف خوب بوده، هم بارندگی خوب بوده. چهارمحال‌وبختیاری، استان‌های بالاتر در کردستان و در کرخه کردستان و همدان. این آب‌ها می‌آید پشت سدهای عظیمی که ما داریم، کرخه، کارون ٣ و کارون ۴، گتوند، شهید عباسپور، مسجدسلیمان. آب از آنجا منتقل می‌شود.
اما منتقدان می‌گویند اگر هم هورالعظیم مقداری آبگیری شده به این دلیل بوده که بارش در استان خیلی خوب بوده؟
نه، بارش امسال که خیلی افتضاح بود. امسال یکی از بدترین سال‌های ما بوده و براساس آمارها مشخص است خوزستان بیشترین میزان کاهش بارش را در کل کشور داشته است.
برای بقیه زمین‌ها و قسمت‌های استان خوزستان که کانون‌های بزرگ و داخلی گرد و غبار هستند، مثل دشت‌های اطراف ماهشهر و رامشیر و جاهای دیگر، برای آنها چه اقداماتی انجام شده است؟
الان ما در حوزه بین اهواز و ماهشهر و اهواز و رامشیر که جزء کانون‌های اصلی است، اقدامات و برنامه‌های خود را شروع کرده‌ایم و تاکنون شش هزار هکتار را زیر کشت نهال برده ایم.
چه نهال‌هایی برای کاشت استفاده می‌شود؟
نهال‌هایی که خود منابع طبیعی و کمیته فنی که متشکل از استادان دانشگاه شهید چمران و محققان و اساتید سازمان جنگل‌ها و مرکز تحقیقات جنگل‌ها و منابع طبیعی و کارشناسان محیط زیست خوزستان هستند، آنها را تأیید می‌کنند.
نهال‌ها و گونه‌های گیاهی‌ای که مقاوم هستند و به آب کمی نیاز دارند و رشدشان هم سریع است. یعنی یکی، دو سال آبیاری می‌شوند بعد دیگر به آب نیاز ندارند. حدود شش هزار هکتار تا الان زیر کشت بردیم. برنامه ما این است که ان‌شاءالله امسال مساحت زیر کشت نهال را به ۴٢ هزار هکتار برسانیم.
با توجه به فصل گرما در خوزستان آیا کار الان متوقف شده است؟
بله، از مهرماه شروع می‌کنیم. الان همین شش هزار هکتار را آبیاری می‌کنیم. مصوبه دولت است که در پنج سال ٣۵٠ هزار هکتارش انجام شود. البته همه برنامه فقط نهال نیست. جاهای کشت نهال است.
جاهایی ممکن است مالچ‌پاشی باشد. جاهایی لازم است رهاسازی آب باشد. اما بیشترین مساحت کار همین نهال‌کاری است، بالای ١۵٠-٢٠٠ هزار هکتار قرار است نهال‌کاری شود. ما الان یک تونل کانال آب می‌زنیم از کارون، ۴٧ کیلومتر به عرض ۵٠ متر به عمق ١,۵ متر که آب را به این کانون‌های فعال ریزگرد منتقل کنیم. تقریبا الان بیست و خرده‌ای کیلومتر آن حفر شده است. کارگاه عظیمی برای این کار تجهیز شده است. حدود ٣٠٠ دستگاه ماشین‌آلات آنجا کار می‌کنند که ١١٠ دستگاهش بیل مکانیکی است.
چقدر از کل کار باقی مانده است؟
حدود ٢٠ کیلومتر.
در مجموع چقدر بودجه برای این پروژه گذاشتید؟
الان برای وضعیت اضطراری که دولت در بدترین شرایط بود ٣٠ میلیارد تومان داد و شروع کردیم. امسال در بودجه پیش‌بینی شده، برای بیابان‌زدایی ٣٠٠ میلیارد تومان و صد میلیون دلار هم از صندوق ذخیره.
این میزان بودجه فقط برای خوزستان است یا بودجه بیابان‌زدایی کل کشور؟
عمده آن برای خوزستان است. مصوبه دولت است که ان‌شاءالله در پنج سال، حداقل صد میلیارد تومان برای این کار اختصاص دهد که ٣۵٠ هزار هکتار را پوشش دهند.
