سامان فرجی بیرگانی – مرگ دلخراش مادر و فرزند ایذه ای، در هفته اخیر که بر اثر رهاسازی آب از دریچه سدکارون۳ در بالادست «گدارسوسن» اتفاق افتاد، بار دیگر مسئله مرگ ومیرهای ناشی از برهم خوردن نظم طبیعی زندگی جوامع محلی بر اثر سدسازی های دو دهه اخیر بر رودخانه کارون را یاداور شد، از زمان ساخت سدهای متعدد بر سرچشمه رودهای جاری از زاگرس دهها مورد از مرگهای غیر طبیعی چوپانان، ماهیگیران محلی و زنان وکودکانی که برای برداشت آب یا آبتنی ، یاعبور از حاشیه رودخانه ها، رهاسازی آب از بالادست یا رانش زمین حاشیه ی دریاچه اتفاق افتاده است را یادآور شد.
این مرگها که در هیچ دفتری ثبت نمی شوند و به دلیل پراکندگی مناطق و عدم گردش اطلاعات همواره مورد نادیده انگاری واقع می شوند، نوک قله طیفی از مشکلات اجتماعی، روان، اقتصادی و محیط زیستی و روانی دراز مدتی است که با احداث این پروژه ها برای مردم و طبیعت حاشیه رودها ایجاد شده است، پدیده ای که من آنرا تحت عنوان «سدزدگی» نامگذاری کرده ام.
نقطه اوج این مصائب مرگ ۱۴زن و کودک در واژگونی خودروی حامل آنها در دریاچه کارون۳ در نهم مرداد سال۱۳۹۲ بود که به واقعه موسوم به «گدار شهپیر» موسوم شد، به فاصله ۱۱سال از ان واقعه جوامع محلی هنوز وزارت نیرو، شرکت منابع آب و نیرو ایران و مدیران سدهای یاد شده از طریق نادیده انگاری جوامع محلی، در حال تضییع حقوق و قربانی گرفتن از مردم عادی هستند.
طی ساهای گذشته هزاران خانوار از روستاییان عشایر بختیاری بر اثر آبگیری سدهای کارون ۳ کارون ۴، گتوندعلیا، سدجره و سد کمندون، ناچار به آوارگی و کوچ اجباری شده اند، فقر مطلق آواره گان سدسازی، در کنار دهها قربانی گاه و بیگاه که بر اثر حوادث ناگوار ناشی از رهاسازی یکباره اتفاق می افتد، توجه ویژه به شناسایی و چاره اندیشی این طیف از صدمات و وضع قوانین جدید برای حمایت از قربانیان سدسازی در ایران و سایر نقاط جهان را می طلبد.
این قلم به عنوان عضو کوچکی از جنبش مخالفت باسدسازی که حداقل از قدمت ۱۵ ساله در ایران برخوردار است، پیشنهاد می نمایم به منظور توجه دولتها به خسارات عظیم سدسازی برای جوامع محلی- که اغلب از دسترسی مطلوب به نهادهای قانونی برای استیفای حقوق محروم می باشند – و رفع قانون گریزی یا سو استفاده از خلاهای شرکتهای سدساز روز نهم مردادماه هرسال، را به عنوان روز جهانی حمایت از قربانیان سدسازی و کاهش آسیب های سدسازی نامگذاری شود.
