علی کرد – مناظره که همان بحث و جدل و گفتگو است، در زمینه های مختلف و به روش‌های گوناگون برگزارمی شود یکی از بحث برانگیز ترین و چالشی ترین و البته پر مخاطب ترین مناظره ها ، مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخاباتی ریاست جمهوری است. سابقه مناظرات ریاست جمهوری به قریب دو قرن می رسد.
اولین مناظره جدی بین نامزدها در آمریکا درسال ۱۸۵۰میلادی بین آبراهام لینکلن و داگلاس و بصورت چهره به چهره و بدون هیچ ناظری برگزار و مناظره تلویزیونی در این کشور درسال ۱۹۶۰ بین ریچارد نیکسون نامزد حزب جمهوریخواه و جان اف کندی نامزد جمهوری خواهان برگزارشد.
یکی از نقاط مثبت در کشورها با نظام‌های دمکراسی برگزاری مناظرات تلویزیونی نامزدهاست که باعث می‌شود که مردم در انتخاب خود دقت بیشتری کنند و در عین حال نقطه ضعف این مناظرات این است که در بسیاری از موارد از مدار اخلاق خارج می‌شوند وشاهد بداخلاقی‌ها دراین مناظرات هستیم.
جدی ترین رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری که صف بندی‌های سیاسی بارزتر و احزاب و جریان‌های سیاسی فعالیت گسترده ای داشتند انتخابات ریاست جمهوری هفتم و رقابت بین آقای ناطق نوری با حمایت طیف اصول گرا و آقای خاتمی باحمایت طیف اصلاح طلبان بود که میزان مشارکت در آن انتخابات حدود ۸۰درصد بود.
اما برای اولین بار مناظره های تلویزیونی در سال ۸۸ شروع شد و از آن زمان تاکنون این مناظره ها با تغییراتی استمرار داشته و گاهی حاشیه ها و جنجال‌ها و چالشهایی هم داشت. نظام ما که بر مبنای جمهوریت و اسلامیت تشکیل شده و نامزدهای ریاست جمهوری که به دین اسلام معتقد و ملتزم هستند می بایست در مناظره ها جانب حق و عدل و انصاف و اخلاق را رعایت می‌کردند و این جمله امام علی(ع) که فرمود”قل الحق ولو علیه نفسک” حق را بگویید ولو به ضرر خودتان باشد. را آویزه گوش خود قرار می دادند، متاسفانه در بعضی موارد اخلاق را مراعات نکردند و شایسته است که در مناظره پیش رو و مناظره های دیگر و با موضوع و محتوا و اهداف دیگر، اخلاق مداری را سر لوحه و مبنای مناظرات قرار دهند.
مسولین دولتی و امنیتی این بار نگرانی و دغدغه بیشتری دارند و همه ی این دل نگرانی ها فقط مربوط به بی اخلاقی ها نیست. بیانیه های حاوی هشدارهای جدی که ستاد انتخابات رسانه ملی صادر کرد نشان از دغدغه خاطرهایی در برگزاری مناظره های تلویزیونی وجود دارد.
دغدغه بداخلاقی ها فراتر از حفظ حریم افراد (نامزدها) است. این نامزدها عموما” کارگزاران دولت قبل و اکثریت قریب به اتفاق آنها موافقان و حامیان دولت سیزدهم بودند و چه بخواهند و چه نخواهند خوب و بد و ضعف و قوت آن دولت متعلق به آنهاست و گریزی از آن نیست و نه تنها در مناظره ها اقدامات و عملکردهای آن را به چالش نخواهند کشید بلکه از برخی دستاوردها و اقدامات آن نیز خواهند گفت.
لذا آنچه از این بیانیه مستفاد می‌شود این است که در یک رقابت درون جناحی به ناگفته هایی در باره هم بپردازند که دراین صورت ضربه ای به یک جناح با رویکرد مشخص است و از این جهت نگرانند. در این بیانیه فهرستی از نبایدها وجود دارد. ازقبیل: بیان اظهارات مغایر با ایجاد و همبستگی منافع و امنیت ملی، توهین و تخریب سایرنامزدها، تشویش اذهان عمومی و سیاه نمایی از وضع کشور و بیان هرمطلبی که موجب یاس و ناامیدی شود.
گرچه این بیانیه نیاز به بررسی و تحلیل دارد که آیا گفتن واقعیت‌هایی هرچند تلخ و بیان نقاط ضعف کشور به امنیت ملی لطمه می زند یا ناامیدی ایجاد می کند؟ ذکر این نکته مهم است که اگر محدودیت‌ها و چارچوبهای شدید برای نامزدها ایجاد شود مناظره ها جذابیت خود را از دست خواهد داد.
گرچه به عنوان یک شهروند مسلمان از مناظره های اخلاق مدار وامید دهنده که موجبات دلگرمی مردم و اقتدار نظام باشد استقبال میکنم اما بایددانست که ایندگونه بیانیه ها قابل تفسیر و تأویل فراوان است. وقتی نامزدی که دارای سوابقی در این نظام است و بالقوه می‌تواند رئیس جمهور شود و مورد تایید نظام است دیگر این دغدغه ها و هشدارها ی شداد و غلات محلی از اعراب ندارد و محدودیت‌های بیش از حد، مناظره را از کارکرد خودش دور و کم اثر می‌کند.
با توجه به اینکه اکثریت قاطع نامزدهای دوره چهاردهم ریاست جمهوری از جناح حاکم می باشند و تعداد اندکی از چهره های شاخص جبهه اصلاحات کاندیدا شدند و معلوم نیست چه تعداد از همین اندک کاندیداها از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند و تایید شوند جای سوال است که این دغدغه و خط و نشان کشیدن و تذکرات جدی برای چیست و بعبارت دیگر برای کیست؟
وقتی رقابت عمدتا” میان افراد یک جناح با یک رویکرد و سوگیری باشد دراین صورت کمتر روی شیوه های حکمرانی بحث و جدل می‌کنند. چون اکثرا” از همین جناح حاکم هستند طبیعتا” و معمولا” انتقاد چندانی هم نسبت به وضع موجود نمی‌کنند و نمی‌توانند بکنند زیراکه این وضعیت نتیجه کار خودشان و همفکران خودشان است و اگر انتقاد بکنند در اصل خودزنی می‌کنند و حتی در رای آنها اثری منفی دارد.
این نامزدها چون از یک طیف هستند باید بین خودشان رقابت کنند و وقتی نمی‌توانند روی شیوه حکمرانی وضعیت بد اقتصادی که ماحصل عملکرد خودشان است مانور بدهند بنظر میرسد حول محور حقیقت یابی و سلامت نفس و پاکدستی و دغدغه حفظ بیت المال و موضوعاتی از این دست بحث و جدل کنند.
دراین صورت اثباتا” از زندگینامه وشیوه زندگی خود و نفیا” از زندگی لاکچری رقبا و فرزندانشان خواهند گفت و ممکن است شیوه بگم بگم احمدی نژاد که مورد پسند خودشان بود و برایش به به و چه چه می‌گفتند حالا گریبان خودشان را بگیرد و آنچه روزی برای دیگران می پسندیدند امروزه برای خود نپسندند لذا چالش اصلی را همین نکته می‌دانند وبزرگان اصول گرا در خفا و در جلسات خصوصی نصایح و تذکرات لازم را دراین خصوص خواهند گفت و هشدارهای علنی نیز داده می‌شود که دیگر نامزدها به ویژه نامزد یا نامزدان اصلاح طلب و غیر اصول گرا نیز حواسشان را جمع کنند و در گفتن مطالبی که جنجال ایجاد کند و یا خط قرمز باشد عبور نکنند.
چنانچه نامزد مورد نظر جبهه اصلاحات تایید نشود و فقط اصول گرایان باهم رقابت کنند و در مناظره های تلویزیونی به بهانه اجتناب از بی اخلاقی به یک توافق نانوشته مبنی بر اینکه”تونگو من هم نمیگم” برسند و از طرف دیگر به لحاظ همفکری در سیاستهای کلی حکمرانی ، موضوعات جدی مورد مناقشه و اختلافی برای جدل وجود ندارد و مناظره ها هم روتین و همانند یک گفتگوی معمول، سرد و بی روح خواهد بود و استقبال چندانی از این نوع مناظره ها نخواهدشد.
از همین الان صداوسیما دچار یک پارادکس خواهد بود. از یک طرف نگران بحثهای جدی و چالشی است و سیاستهای این شیوه را برنمی‌تابد ازطرف دیگر انتظار جذب مخاطبان و بینندگان است و بهر طریق می‌خواهد مردم را پای تلویزیون میخکوب کندکه شدنی نیست.
مخلص کلام این است که وقتی مبنا و اساس یک حکومت مردم‌سالاری و دمکراسی است باید به لوازم آن نیز تن داد. از جمله مولفه ها و الزامات دمکراسی حضور سلیقه ها و احزاب مختلف در انتخابات و بیان دیدگاهها و نظراتشان به طرق مختلف از جمله مناظره و دست آخر انتخاب مردم و تن دادن به این انتخاب است که ممکن است نتیجه آن به مذاق دولت و جناح حاکم نباشد و رقیب پیروز شود.
تا چنین باوری را نداشته باشند و براساس این باور بسترهای انتخابات آزاد و رقابتی را فراهم نکنند دهها انتخابات و صدها برنامه انتخاباتی و هزاران جلسه و میتینگ و سخنرانی و مستند و مناظره نمی‌تواند مصداق و نماد دمکراسی و جمهوریت باشد.
علی کرد – مدرس دانشگاه
