محمد شریفی -این کتاب در ۲۰۰ صفحه و ۱۲ فصل، با عناوینی چون: شوق مردن، دروغ‌های زندگی، تلخ و شیرین نیشکر هفت‌تپه، سنگینی بار حقیقت، گرگ‌ها و گرازها، سایه‌ها، عشق استالین، لعنت به این زندگی، سندیکای کارگری، حیرت و رضایت، زندگی شادمانه، و شوق زنده‌بودن، از سوی نشر «نسل روشن» تهران، در هزار نسخه، به بهای ۲۰۰ هزار تومان در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ روانه‌ی بازار کتاب شد و مورد توجه اهل فرهنگ قرار گرفت.
دکتر محمد کیانوش‌راد، نویسنده‌ی این اثر، چهره‌ای شناخته‌شده در سپهر اندیشه و سیاست ایران معاصر است؛ استاد دانشگاه، نماینده‌ی مردم اهواز در مجلس ششم، فعال اجتماعی، و اکنون، روایتگری دغدغه‌مند در ادبیات داستانی. آثار پیشین او همچون حاج‌آقا خرمگس، بهترین وقت مردن و حَتّه (نغمه‌های غروب)، نیز گواهی بر ذهنی جست‌وجوگر و قلمی حساس‌اند.
اما «گرگ‌ها و گرازها»، در میان آثار او، چون برآمدی تازه و غریب می‌درخشد؛ اثری با روحی اجتماعی، زبانی استعاری و روایتی چندلایه. نویسنده در این کتاب، ما را به میدان تقابل‌هایی عمیق و نمادین می‌کشاند؛ جایی که «گرگ»، تجسم خشونت، طمع و سرکوب است و «گراز»، اگرچه زشت‌نمای، اما نشانگر نوعی مقاومت همراه با یک دندگی و لجبازی خاموش‌ناشدنی‌ست.
این کتاب صرفاً شرح ماجرای یک گروه یا طبقه نیست؛ روایتی‌ست از زیست جمعی در جامعه‌ای پر از فشار است۔
نثر کتاب، برخلاف بسیاری از آثار هم‌جنس، نه خشک است و نه گزارشی؛ بلکه آکنده از استعاره، کنایه، و تصویرهایی‌ست که گاه چون شعر می‌نشیند و گاه چون خنجر. برای نمونه، آن‌جا که می‌نویسد:
«گرگ‌ها در تاریکی می‌رقصیدند؛ بی‌آن‌که بفهمند گرازها خواب نمی‌بینند، که بیدار می‌مانند»،
نه صرفاً جمله‌ای زیبا، بلکه صحنه‌ای از جهان اثر را ترسیم می‌کند.
در گفت‌وگوها، زبان محاوره‌ی بومی به‌زیبایی با زبان معیار درآمیخته است؛ این توازن، اثر را هم‌زمان هم ادبی و هم زمینی ساخته و به اصالت جغرافیای داستان غنا بخشیده است. تکنیک تکرار نیز، ضرباهنگی آیینی و تاکیدآمیز به روایت می‌دهد؛ مانند آن‌جا که می‌نویسد:
«دروغ گفتند. دروغ گفتند و ما باور کردیم. دروغ گفتند و زندگی‌مان شد کابوس.»
چنین جملاتی نه‌فقط تلنگری‌ست برای وجدان، بلکه هویتی‌ست برای زبان روایت.
شخصیت‌های اثر، اگرچه بر پایه‌ی تیپ‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند، اما با افزوده‌های روان‌شناختی و جزئی‌نگری انسانی، از کلیشه‌گری رهیده‌اند. آدم‌هایی درگیر تناقضات درونی، میان حقیقت و مصلحت، آرمان و ترس.
روایت، گرچه در ظاهر خطی‌ست، اما با فلاش‌بک، گفت‌وگوهای درونی، و نمادپردازی، عمقی چندلایه می‌گیرد و خواننده را از همراهی منفعل به تحلیلگری فعال بدل می‌سازد.
جمع‌بندی
«گرگ‌ها و گرازها» نه صرفاً یک رمان اجتماعی، بلکه روایتی‌ست از حافظه‌ی جمعی ما؛ زخمی روشن بر دیواره‌ی ذهن. اثری که باید آن را با دقت خواند، با تأمل مرور کرد و با درد زیست.
دکتر کیانوش‌راد در این اثر، به‌درستی توانسته است داستان‌گویی، نقد اجتماعی، و فلسفه‌پردازی را در هم آمیزد؛ بی‌آن‌که هیچ‌کدام قربانی دیگری شود.
این کتاب، بی‌تردید، از جمله آثار ماندگار در ادبیات معاصر ما خواهد بود؛ صدایی در هیاهو، که حتی اگر دیر شنیده شود، خاموش نخواهد شد.
در خوزستان، علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه‌ی این اثر به کتابفروشی «مُحام» واقع در اهواز، فلکه سوم کیانپارس نبش میهن شرقی مراجعه کنند.
